Galdakaoko gailurrak, ganak, buru, kukutzak, muinoak,...

Galdakaoko gailurrak, ganak, buru, kukutzak, muinoak,....

 

 2020ko maiatzean COVID19k pandemia deseskalatzen zuen garaian Galdakaoko udalerrian mendi-ibiliak egin zitezkeela ikusita, udalerriko tontor, muino, erpin, gana, buru, muino, kukutz eta gailur ezagun eta ezezagunen zerrenda hau ateratzeko aprobetxatu genuen.

 Informazio horren zati bat Galdakaoko Udala webgunetik atera da.

 Oso interesgarria iruditzen zaigu mendi eta paraje horiek ezagutzea. Falta ziren beste batzuekin osatu ditugu, baita dagozkien track-ekin egindako ibilbideekin ere.

 Track-ak orientagarriak dira ibilbide horiek egiteko behar adina erreferentzia dituzten pertsonei laguntzeko, horietako asko ez baitira oso ezagunak.

 Informazioaren beste zati bat gure webgunetik, ibilbideetatik eta bidezidorretatik jasota dago.

2020an, Galdakaoko Ganguren mendigunean zirkuitu balizatuak sortzeko oinarri gisa erabiliko da.

Ganguren Mt eta Galdakaoko Udalaren arteko lankidetzarekin egingo da.

 

Mendizaleei dagokienez, Galdakaon 4 mendilerro edo mendigune daude. (Ikusi mendiko koordenatuak)

  1. Ganguren-mendilerroa
  2. Arrizurigane - Bizkargi-mendilerroa
  3. Lemoatxa - Ganzabal - Burtotza - mendilerroaa
  4. Upo -mendilerroa

Podemos localizar los montes en este mapa:

 

  Informazio orokorra. Gailurrak, deskribapena eta proposatutako ibilbideak 

GAILURRAK/CIMA

AZALPENA / DESCRIPCION        

1. Akutiogana (CIMA)

2. Antzuloaga (CIMA)

San Anton Txikerra

3. Artetagana (CIMA)

4. Otzagarai (CIMA)

5. Pagatza (CIMA)

6.- Legargana

1.- 201m. Ordaiña aldean, Artetan. Lursail partikularrean, zehaztu gabe. Ordainatik jaisten da, ezkerraldean, baserriaren ondoan dagoen zelaiaren tontorretik

2.-(315m). Santxozuloaga. 'San Antonio Abad' ermitea egoan, herriak 'Sanantoitxikerra' deitzen eutsona. dinamitaren lurretanita

3.- (340m). Arteta tontorra, dinamitaren lurretan

4. -(383m) Gailurra Artetaganatik jarraian, dinamitaren lurretan

5.- (168m). Arkotxa gaineko tontorra. Dinamitaren lurretan

6.- (214m). Zaratamoko gaina
 

A.-Upo- Lekubaso (Sierra de Upo-Mandoia mendilerroa)

A.1.Upo (CIMA)

 (573m). Galdakao eta Zaratamoko mugako gana. Magal batean, San Segismundo ermitea dago, Zeberioko lurretan. 'Upogana' be esaten izan jako. Herribasoak dagoz bertan.Gure lehenengo datazinoa: 'sel de Upo' (1494).

A.2. Argiste (CIMA)

(542m). . Zeberio eta Galdakao arteko mugako gana. Kokapena zehaztuta badago be, Argisteko errekeak Zeberioko Presalde auzora bajetan dan Ostolako errekea bera izan behar dau. 'Argistegana' be esaten izan jako.Gure lehenengo datazinoa: 'Arguiste', 'regato de Arguiste', 'camino de Arguiste a Elorregui y Haciaydui' (1704).

A.3.Idurieta (CIMA)

(Uduri)

(548m). Motxoarana eta Argiste bitarteko gana, Galdakao eta Zeberioko mugan. 'Iduria' ikatz klase bat da, egur ikatz xehea.Gure lehenengo datazinoak: 'punto conocido de Idurieta' (1889), 'punto de Idurieta-gana' (1889), 'alto de Idurigana' (1910), 'monte Iduri-Realtadua' (1912)..

A.4.  Tontorrandi (CIMA)

(522m). Galdakaok, Zeberiok eta Bediak komunean daukien Irumugarrieta muga puntutik goratxuagoko tontorra.Gure lehenengo datazinoa: 'punto denominado Tontorrandi' (1889)..

A.5. Umakortatzaga (CIMA)

(242m). Lekubaso gaineko tontorra. Ezkerretara, Lekubasoko pista igo, San Segismundorantz.
 

B.- Artola-Erletxes-Kortederra (SierraArrizurigane-Bizkargi mendilerroa)

B.1.Arrizuriaga (CIMA)

(Kurtzegana)

(325m). Larrabetzu eta Amorebieta-Etxanoko muga lerroko puntua. 'Kurtzegana' izenaz bere ezagutzen da, Remigio Gandasegik 1922ko mapan ekarri legetxe.Gure lehenengo datazinoa: 'mojón divisorio Arrisuriaga' (1889).

  B.2. Txinpasmendi (CIMA)

(218m). Artola ganeko gantxua, Larrabetzuko mugan, eta Kañadako trokarantzako bizkarra.Larrabetzuko bizilagun baten ezizena. Gure lehenengo datazinoak: 'monte Chimpas mendi', 'monte sierra argomal Chinpar mendi' (1877).Ahoz: 'Txinpasmendi' eta 'Txispamendi'.r.

  B.3.  Lapurtoki (CIMA)

((178m aprox.).Ur depositutik beherako aldatsa, Erletxeko industrialdearen ganean. Famauak izan dira Gumuzioko bereziak, bidelapurren kabia gaiztoa zalako.Ahoz: Lapurtoki'.'.

B.4. SanBernabeBaso (CIMA)

(229m). Baso zabala, Amorebieta-Etxanoko mugara itsatsitako santu horren omenezko baseliza zegoen lekua. Gure lehen data: 'San Bernabe ermitatik Çornoçara' (1603) .Ahoz: 'San Bernabeko basoa' eta 'San Bernaeko basoa'. Zuhaitz eta sasi arteko eremua, ez da oso irisgarria eta ez du balio menditarra.
 

C.- Usansolo-Labea-Gorosibai (SierraBurtotza-Lemoatxa mendilerroa)
C0. Pagodei/Pagadui (291m) Burtotza baserriaren gaineko basoa eta gaina. Zona horretan jarri da Burtotzamendiko postontzia, baina Burtotza mendia zelaian dago, Burtotza baserriaren ondoan.

C.1. Burututzaga (CIMA)

Burtotza-Burtotzamendi

Pagodei (Cima)

(291m).  Burututzagako herribasoa XVII. Mendearen hasieratik dokumentetan da, bertako baserria, ordea, 300 urte beranduago. ‘Burtotza’ ahoskatzen dabe ingurukoek.Gure lehenengo datazinoa: ‘sierra llamada Burutozaga’ (1607), ‘monte de Burutusugana’ (1852), ‘monte Butuzamendi’ (1906).Ahoz: ‘Burtotza’..

C.2.Barañobarroeta

Barañoartegana

 

285m. Burtotza ondoko gailurra, Lemoa aldera doan pistaren ondoan..
   D.- Bekea-Arteta-Usansolo (SierraUpo mendilerroa)

D.1. Kantabrikagana (CIMA)

(120m) Bekelarra azpiko parajetxua, Guturribaiti arroqu.Gure lehenengo datazinoa: ‘Kantabrike gane’ (1987). Ez dogu ahoz baino jaso..

D.2. Minerala (CIMA)

Mineko tontorra

(184m) Bekelarra gaina, Basozabal ondoan. Erpin geodesikoa du gailurraren ondoan.

D.3 Akutiogana (CIMA)

(201m). Ordaiñako tontorra, Artetan. Baserri bateko lursail partikularretan, ezkerretara Usansolorantz jaisten den heinean..
   E.- Aperribai-Bengoetxe-Urreta-Kurtzea-Elexalde-Padrola (Sierra Ganguren)

E.1 Ganguren (CIMA)

477m. Galdakaoko gailur nagusia. Mapa batzuek Santa Maña (Santa Marina) izeneko erpina adierazten dute.

Mendiak Santa Marinaren izena inguruko ermita bati zor dio. Elezaharrak dio Marina izeneko hiru ahizpa bizi zirela mendietan beren bakartegietan: Arrola Orozkon.

Gangurengo Santa Marina ermita edo Santamañe 1591n aipatzen da, baina askoz lehenagokoa izango zela uste da, beharbada XI. Mendean arroquia izan behar zuen, bataiarria barne. Azkenean, tenplua hondamendi egoeran zegoenez, eraitsia izan zen, eta beste ermita eta eliza batzuk jantzi eta txukuntzeko erabilitako materialak eta gurtzarako objektuak. Gaur egun antena handiek koroatzen dute bere eraikinekin.

 

E.2 Otalarra (CIMA)

 (293m). Aperribaiko tontorra, ikuspegi oso onekin

E.3 Kukuzburu (CIMA)

 (423m). Gailurra antenarekin, bunkerraren ondoan.

E.4 Txaketolandea gana

 (232m) Aranzelaiko presaren gaineko gaina, Txaketolandeako lepoaren gainean. Arantzelaiko presaren gainean, Aldundiaren lurretan, dauden belardiak dira nagusi, iturria dela eta.

Dirudienez, informazio gehiagorik ezean, Txaketo bertako baten izena zen. Gure lehen datazioa: itxia, Jaka 'izenekoa (1920) .Orduan:' Txaketon landea '.
E5. Belaustegigana  (137m) Eguzkibegiko Ikastolaren gainean eta Belategira iritsi aurretik, haritz-gune bat dago, kanpin batzuen ondoan, gain txiki batekin (137 m).

Belaustegi izeneko zuhaiztia, errekan Goikoetxea etxetik hurbil dagoen errekastoaren muga duena. Julian Olearen jaroko ontzi-jabea.
1622 urtean: 1622: "... y en perjuçio de mi usufruto ha hecho cortar por pie en los pertençidos de las haçiendas donadas mas de los 2.000robles que el refiere, y me debe la meitad del usufruto y probecho que dieran y ha goçado las haçiendas de la casa de Uria y de sel de belaostegui todo enteramente perteneçiendo a mi su goçamiento y siendo la meitad del usufruto de todos los demas ..."
E6. Landatxu  (250m) Basabe ganeko herrilurra, Zapataribaso azpian. Amarraretxeta izena be baeukan.Gure lehenengo datazinoa: 'punto denominado Landacho o Amararecheta' (1911), 'monte conocido por Landachu' (1912)
E7. Artadui  (350m) Otalarre gaineko muinoa. Antena bat du eta jolas-parke zaharraren ondoan dago.
E8. Olaetatxu  (230m) aketo iturriaren gaineko muino eta zelaia. Santa Marinako basoa, Etxebarriko mugan. Bekeako Asentzio baserriko basoa zan. Gure lehenengo datazinoa: 'monte llamado de Oletachu' (1831).Ahoz: 'Oletatxu.
E9. Solozarreta  (200m) Elexalde auzoko herribasoa; Vistalegre ganean, Usentxorro eta Txoputxueta bitartean.Gure lehenengo datazinoak: 'monte llamado Solozarreta' (1883), 'monte alto Solo-sarreta' (1910).Ahoz: 'Solosarreta'..
E10. Belategigana (235m)  Usargoiti eta Belategi antean dagoen gaina edo muinoa, Elorritxuetako bidea. Belategi, Basabe eta Urizargoitia arteko basoa zan, herriko kantera bat egoan bertan. José Arrietak etxe bat egin eban bertan XIX. gizaldiaren akabuan. Horrela sortu zan Belategi auzoa. 'Belátegi' ahoskatzen da, azentuazio esdrujuloa dauela.Gure lehenengo datazinoak: 'término de Belategui', 'alto de Belategui' (1717), 'caserío Belategui' (1910).

2. atala:.. Aipatutako Arancelayko errekastotik Belategiraino, D etxearen azpitik igarotzen dena. Jose Arrieta, sakonunean gora Santamarina gailurreraino.
E11. Azuela (301m) Elorritxueta azpian, Vivero errepidearen eta bidearen ondoan, muinoa edo gaina. Aranzelaiko urtegiaren gainean dago, eta bi alboetan infernukotroka eta Gurpiztroka daude.
E12. Santa Marina (419m) Ganguren mendiaren ondoko muino txikia, Kuribiolanda bidean (Gudabikolanda)
E13. Uraburugana  (311m). Golf zelaiaren barruan dagoen muinoa da, Elexalde eta Uraburuko baserrien gainean. Golf zelaiko hesiraino irits daiteke, bai Uraburuko baserrien ondoko pistara, bai pixka bat aurrerago Elorritxuera-Viverora igotzen den pistara. Eskuinera igo behar da.
E14. Leginagana (381m) Jendearentzat itxitako espazio baten barruan dagoen muino bat da. Hesiraino irits daiteke, eta bertan 3 mugarri daude, zonako zatirik altuena markatu dezaketenak.

Galdakaoko gailurrak, guztira

Total cimas Galdakao

32 (bisitagarriak 30, 5 eremutan  / visitables 30 en 5 zonas)